विपरीतार्थक शब्द (Antonyms)
जो शब्द-युग्म
एक-दूसरे का विपरीत अर्थ प्रस्तुत करते हैं, वे विपरीतार्थक शब्द कहलाते हैं । इन्हें विलोम शब्द उल्टा अर्थ वाले शब्द भी
कहते हैं ।
विपरीतार्थक (Vilom Shabd in Hindi)
शब्द
|
विलोम
|
शब्द
|
विलोम
|
शब्द
|
विलोम
|
अथ
|
इति
|
आविर्भाव
|
तिरोभाव
|
आकर्षण
|
विकर्षण
|
आमिष
|
निरामिष
|
अभिज्ञ
|
अनभिज्ञ
|
आजादी
|
गुलामी
|
अनुकूल
|
प्रतिकूल
|
आर्द्र
|
शुष्क
|
अनुराग
|
विराग
|
आहार
|
निराहार
|
अल्प
|
अधिक
|
अनिवार्य
|
वैकल्पिक
|
अमृत
|
विष
|
अगम
|
सुगम
|
अभिमान
|
नम्रता
|
आकाश
|
पाताल
|
आशा
|
निराशा
|
अर्थ
|
अनर्थ
|
अल्पायु
|
दीर्घायु
|
अनुग्रह
|
विग्रह
|
अपमान
|
सम्मान
|
आश्रित
|
निराश्रित
|
अंधकार
|
प्रकाश
|
अनुज
|
अग्रज
|
अरुचि
|
रुचि
|
आदि
|
अंत
|
आदान
|
प्रदान
|
आरंभ
|
अंत
|
आय
|
व्यय
|
अर्वाचीन
|
प्राचीन
|
अवनति
|
उन्नति
|
कटु
|
मधुर
|
अवनी
|
अंबर
|
क्रिया
|
प्रतिक्रिया
|
कृतज्ञ
|
कृतघ्न
|
आदर
|
अनादर
|
कड़वा
|
मीठा
|
आलोक
|
अंधकार
|
क्रुद्ध
|
शान्त
|
उदय
|
अस्त
|
क्रय
|
विक्रय
|
आयात
|
निर्यात
|
कर्म
|
निष्कर्म
|
अनुपस्थित
|
उपस्थित
|
खिलना
|
मुरझाना
|
आलस्य
|
स्फूर्ति
|
खुशी
|
दुख, गम
|
आर्य
|
अनार्य
|
गहरा
|
उथला
|
अतिवृष्टि
|
अनावृष्टि
|
गुरु
|
लघु
|
आदि
|
अनादि
|
जीवन
|
मरण
|
इच्छा
|
अनिच्छा
|
गुण
|
दोष
|
इष्ट
|
अनिष्ट
|
गरीब
|
अमीर
|
इच्छित
|
अनिच्छित
|
घर
|
बाहर
|
इहलोक
|
परलोक
|
चर
|
अचर
|
उपकार
|
अपकार
|
छूत
|
अछूत
|
उदार
|
अनुदार
|
जल
|
थल
|
उत्तीर्ण
|
अनुत्तीर्ण
|
जड़
|
चेतन
|
उधार
|
नकद
|
जीवन
|
मरण
|
उत्थान
|
पतन
|
जंगम
|
स्थावर
|
उत्कर्ष
|
अपकर्ष
|
उत्तर
|
दक्षिण
|
जटिल
|
सरस
|
गुप्त
|
प्रकट
|
एक
|
अनेक
|
तुच्छ
|
महान
|
ऐसा
|
वैसा
|
दिन
|
रात
|
देव
|
दानव
|
दुराचारी
|
सदाचारी
|
मानवता
|
दानवता
|
धर्म
|
अधर्म
|
महात्मा
|
दुरात्मा
|
धीर
|
अधीर
|
मान
|
अपमान
|
धूप
|
छाँव
|
मित्र
|
शत्रु
|
नूतन
|
पुरातन
|
मधुर
|
कटु
|
नकली
|
असली
|
मिथ्या
|
सत्य
|
निर्माण
|
विनाश
|
मौखिक
|
लिखित
|
आस्तिक
|
नास्तिक
|
मोक्ष
|
बंधन
|
निकट
|
दूर
|
रक्षक
|
भक्षक
|
निंदा
|
स्तुति
|
पतिव्रता
|
कुलटा
|
राजा
|
रंक
|
पाप
|
पुण्य
|
राग
|
द्वेष
|
प्रलय
|
सृष्टि
|
रात्रि
|
दिवस
|
पवित्र
|
अपवित्र
|
लाभ
|
हानि
|
विधवा
|
सधवा
|
प्रेम
|
घृणा
|
विजय
|
पराजय
|
प्रश्न
|
उत्तर
|
पूर्ण
|
अपूर्ण
|
वसंत
|
पतझर
|
परतंत्र
|
स्वतंत्र
|
विरोध
|
समर्थन
|
बाढ़
|
सूखा
|
शूर
|
कायर
|
बंधन
|
मुक्ति
|
शयन
|
जागरण
|
बुराई
|
भलाई
|
शीत
|
उष्ण
|
भाव
|
अभाव
|
स्वर्ग
|
नरक
|
मंगल
|
अमंगल
|
सौभाग्य
|
दुर्भाग्य
|
स्वीकृत
|
अस्वीकृत
|
शुक्ल
|
कृष्ण
|
हित
|
अहित
|
साक्षर
|
निरक्षर
|
स्वदेश
|
विदेश
|
हर्ष
|
शोक
|
हिंसा
|
अहिंसा
|
स्वाधीन
|
पराधीन
|
क्षणिक
|
शाश्वत
|
साधु
|
असाधु
|
ज्ञान
|
अज्ञान
|
सुजन
|
दुर्जन
|
शुभ
|
अशुभ
|
सुपुत्र
|
कुपुत्र
|
सुमति
|
कुमति
|
सरस
|
नीरस
|
सच
|
झूठ
|
साकार
|
निराकार
|
श्रम
|
विश्राम
|
स्तुति
|
निंदा
|
विशुद्ध
|
दूषित
|
सजीव
|
निर्जीव
|
विषम
|
सम
|
सुर
|
असुर
|
विद्वान
|
मूर्ख
|
कोई टिप्पणी नहीं: